Nhiều chủ thể thực hiện hoạt động giám sát

Theo quy định Luật Hoạt động giám sát, chủ thể có quyền tiến hành hoạt động giám sát của Quốc hội bao gồm: (i) Quốc hội - một tập thể các đại biểu Quốc hội tại một kỳ họp QH, (ii) UBTVQH, iii) HĐDT và các Ủy ban của QH, (iv) các Đoàn ĐBQH và (v) cá nhân các ĐBQH. Đối với HĐND cấp tỉnh, cấp huyện cũng sẽ có 05 chủ thể tương ứng như Quốc hội (HĐND – Thường trực HĐND – các Ban HĐND – Tổ đại biểu – đại biểu HĐND); riêng cấp xã thì chỉ 04 chủ thể (không có Tổ đại biểu). Như vậy, về mặt số lượng sẽ có 19 chủ thể thực hiện hoạt động giám sát. Con số này chưa tính đến giám sát, kiểm tra, thanh tra của các cơ quan khác.


Đánh giá kết quả 07 năm thi hành Luật Hoạt động giám sát, đa số các ý kiến đều thống nhất với nhận định rằng các chủ thể giám sát của Quốc hội và HĐND các cấp đã phát huy vai trò, trách nhiệm của mình, từng bước nâng cao hiệu quả và hiệu lực hoạt động giám sát của cơ quan dân cử. Tuy nhiên, hạn chế chung trong điều kiện có nhiều chủ thể thực hiện hoạt động giám sát nằm ở công tác phối hợp. Hạn chế này xuất hiện ở nhiều “công đoạn” khác nhau như khâu chọn nội dung, đối tượng giám sát; khâu tiến hành giám sát và xử lý kết quả giám sát.

Đơn cử trong việc chọn nội dung và đối tượng giám sát. Với đặc thù hoạt động giám sát của cơ quan dân cử do nhiều cấp tiến hành; ngoài ra còn có hoạt động thanh tra của các cơ quan nhà nước; kiểm tra, giám sát của các cơ quan Đảng vì vậy đã dẫn đến tình trạng chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động giám sát. 

Quy định về phối hợp giám sát

Chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động giám sát khiến cho cùng một nội dung nhưng đối tượng bị giám sát phải báo cáo nhiều lần với nhiều Đoàn công tác, giám sát khác nhau. Điều này gây lãng phí thời gian, nguồn lực cho cả phía đối tượng bị giám sát và chủ thể tiến hành giám sát. Luật Hoạt động giám sát hiện hành chỉ đề cập đến quy trình, thời gian xây dựng, quyết định chương trình giám sát hằng năm của từng chủ thể, không đề cập đến quy định về phối hợp. 

Đến Nghị quyết 594/NQ-UBTVQH15 ngày 12.9.2022 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa XV thì có đề cập đến phối hợp trong hoạt động giám sát (Điều 6) nhưng quy định này chỉ dừng lại ở mức “khuyến nghị” với yêu cầu “phối hợp xây dựng và tổ chức thực hiện chương trình, kế hoạch giám sát, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, hiệu lực, hiệu quả”.   

Để khắc phục tình trạng chồng chéo, trùng lặp Luật Tổ chức Quốc hội và Luật Tổ chức chính quyền địa phương đã quy định về thẩm quyền, trách nhiệm của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thường trực HĐND các cấp trong chỉ đạo, điều hòa, phối hợp của các chủ thể thuộc Quốc hội hoặc HĐND. Tuy nhiên, thực hiện hiệu quả quy định này chỉ đạt yêu khắc phục chồng chéo, trùng lặp về giám sát trong cùng một cấp.

Do vậy cần có những quy định mang tính quy phạm trong sửa đổi, bổ sung Luật Hoạt động giám sát để hoạt động giám sát trong bối cảnh có nhiều chủ thể cùng thực hiện có thể khắc phục triệt để tình trạng chồng chéo. Có thể nghiên cứu bổ sung quy định tại Điều 3 về nguyên tắc hoạt động giám sát nội dung “không chồng chéo, trùng lặp về nội dung giám sát trên một địa bàn, trong cùng thời điểm”. Đồng thời nghiên cứu luật hóa quy định về “phối hợp giám sát” trong Nghị quyết 594 thành quy định mang tính bắt buộc trong các khâu chọn nội dung, đối tượng giám sát; tiến hành giám sát; xử lý kết quả giám sát để hoạt động giám sát không cần phải nhiều đoàn, không cần phải nhiều nội dung nhưng nội dung nào đi sâu vào nội dung đó và mang lại hiệu quả.